Khổ qua rừng

Cách đây 5 năm, Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên đã được thành lập ở thị trấn Đăk Tô (huyện Đăk Tô). Sau khi nghiên cứu các phương thức chế biến đa dạng sản phẩm từ cây dược liệu là khổ qua rừng, Công ty Thảo Nguyên đã chuyển hẳn mô hình từ thu mua sang chế biến, với loại dược liệu này Công ty hiện có hai sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao là trà khổ qua rừng DATO và khổ qua rừng sấy khô.

Giới thiệu chung

Cây khổ qua rừng là loại cây thuộc dạng dây leo, hay còn gọi là cây mướp đắng rừng, cây mọc hoang trong rừng, thuộc họ bầu bí, quả ăn được. Cây có nguồn gốc ở một số quốc gia vùng nhiệt đới Châu Á hoặc Châu Phi. Có thể tìm thấy loại cây này ở một số quốc gia như Việt Nam miền Đông Nam Bộ – đặc biệt là miệt đất đỏ Bình Long (Bình Phước), Trung Quốc, Ấn Độ, Caribbean.

Trái của cây khổ qua rừng được coi như một loại thực phẩm mang lại nhiều giá trị cho sức khỏe của con người, hỗ trợ đắc lực trong việc phòng chống hỗ trợ ung thư và điều trị bệnh tiểu đường.

Về mặt dược liệu, trái khổ qua rừng được sinh sôi và phát triển trong môi trường tự nhiên, không phân bón, không thuốc hóa học nên là loại thực phẩm tinh khiết và tính dược liệu mạnh hơn rất nhiều so với khổ qua trồng tại vườn. Khổ qua rừng tươi có màu xanh hoặc xanh trắng. Kích thước trái nhỏ hơn khổ qua thường, to bằng ngón chân cái, dài chừng 4-5cm. Loại tươi thường có vị rất đắng nên người ta ít sử dụng hơn loại khô.

Sản phẩm khổ qua rừng khô bên ngoài có màu nâu hoặc nâu đỏ. Bên trong lòng màu trắng ngà hoặc màu vàng. Khổ qua rừng khô bán trên thị trường thường để nguyên trái hoặc thái mỏng. 

Trái khổ qua rừng khô được ưu tiên sử dụng vì nó ít đắng hơn loại tươi. Trái khô để được lâu mà dược tính vẫn được giữ nguyên. Trong trái khổ qua rừng hàm lượng các chất như momocđixin, magie, canxi, alkaloid, kẽm, cucurbitacin, đặc biệt là hàm lượng vitamin B_1, C, betain, protein rất cao, giúp hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả.

Đặc điểm sản phẩm:

Khổ qua rừng  có tác dụng thanh nhiệt giải độc gan hiệu quả, loại trừ mỡ tồn đọng trong gan và cơ thể, làm giảm men gan xuống mức ổn định và kìm hãm sự phát triển của virus viêm gan B, C.

Khổ qua rừng giúp ổn định huyết áp, giảm mỡ máu và kìm hãm sự phát triển của các gốc tự do – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến chứng tim mạch, tốt cho tim mạch, hạn chế chứng nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tai biến mạch máu não.

Bên cạnh đó, khổ qua rừng được kết hợp với các loại thảo dược khác còn mang đến công dụng chữa ho, chữa thấp khớp, chữa say nắng, sốt.

Trái khổ qua rừng khô

Khổ qua rừng vẫn được người dân vùng cao hái về dùng làm rau ăn hàng ngày. Cây mọc hoang rất nhiều ở các sườn đồi, cây phát triển tự nhiên khá mạnh. Ngày nay, nhu cầu sử dụng khổ qua rừng làm thuốc tăng cao, người dân vùng cao vẫn đi hái quả về thái mỏng phơi khô để làm thuốc. Khổ qua rừng phơi khô có thể dùng hãm với nước sôi hoặc đun nước uống hàng ngày.

Sản phẩm trà khổ qua rừng DATO và khổ qua rừng sấy khô của Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên phần nào đã đáp ứng được yêu cầu cũng như nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng. Với loại trà này thì khổ qua rừng được trồng tại huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum theo tiêu chuẩn VietGap, thân thiện và hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Hoạt động sản xuất:

Đọt non khổ qua rừng được dùng làm nguyên liệu để sản xuất trà khổ qua rừng DATO. Đọt non sau khi được thu hoạch, lựa chọn loại bỏ cỏ, lá sâu, rửa sạch dưới nước để loại bỏ tạp chất, sau đó cắt nhỏ và sấy ở nhiệt độ 50 độ C bằng máy sấy hoặc nhà sấy năng lượng mặt trời đến khô hoàn toàn. Nguyên liệu được xay nhỏ, phối trộn, đóng thành túi 2g tiện sử dụng. Quy trình sản xuất không sử dụng chất bảo quản, hương liệu, không qua quá trình nấu cao nên bảo toàn được dược tính và hương vị tự nhiên của đọt non khổ qua rừng. Đọt non khổ qua rừng chứa hàm lượng charantin thành phần tương tự insulin có tác dụng giảm đường huyết ở người tiều đường gấp 4 lần trong trái.

Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên đã vận động 3 hộ dân ở thị trấn Đăk Tô trồng cây khổ qua rừng trên diện tích 1 ha. Doanh nghiệp đã ký hợp đồng liên kết, toàn bộ sản phẩm người dân làm ra từ dây, lá, quả đều được doanh nghiệp thu mua. Doanh nghiệp đã theo sát người nông dân, hỗ trợ người nông dân trồng khổ qua rừng đạt tiêu chuẩn. Trong quá trình trồng, doanh nghiệp thường xuyên đem mẫu đi kiểm tra, kiểm định để kiểm soát chất lượng. Từ đó, đầu ra của nguyên liệu cây khổ qua rừng được chọn để làm sản phẩm trà túi lọc được đảm bảo an toàn, đạt các tiêu chuẩn theo quy định đảm bảo tối đa chuỗi liên kết nguyên liệu sạch, an toàn.

Sau khi có nguồn nguyên liệu cung cấp đạt tiêu chuẩn dần đi vào ổn định, đến năm 2019, những sản phẩm trà túi lọc của Công ty bắt đầu xuất ra thị trường và đã có mặt ở các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, thành phố Hà Nội, thành phố Đà Nẵng. Năm 2019, sản phẩm này của doanh nghiệp được đánh giá là 1 trong 17 sản phẩm OCOP đạt 3 sao của tỉnh.

Hiện tại, Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên đang triển khai mở rộng quảng bá và bắt đầu đưa sản phẩm trà túi lọc khổ qua rừng vào các siêu thị lớn trong cả nước. Đồng thời, trong thời gian tới, doanh nghiệp sẽ lắp đặt thêm máy móc và dây chuyền sản xuất sản phẩm các loại trà túi lọc khác từ các nguyên liệu dược liệu quý hiếm của Kon Tum.

Đây là tín hiệu đáng mừng với sự phát triển của doanh nghiệp vì khi doanh nghiệp mở rộng vùng nguyên liệu đầu vào cho sản xuất, nhiều nông dân trên địa bàn có thêm cơ hội liên kết sản xuất, vừa nâng cao năng suất, chất lượng vừa có đầu ra ổn định cho sản phẩm, tăng thu nhập.

Thị trường tiêu thụ:

Qua thực tế kinh doanh và khảo sát thị trường tiêu dùng, Bà Lương Thị Mỹ Huệ - Giám đốc Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên, cho biết: “Sản phẩm từ cây khổ qua rừng cho thấy tiềm năng phát triển kinh tế khá cao tuy nhiên để thương hiệu sản phẩm trà túi lọc khổ qua rừng luôn song hành và phát triển bền lâu với người tiêu dùng, doanh nghiệp cần có định hướng rõ ràng và cụ thể trong từng giai đoạn kinh doanh”.

Nhận thấy tiềm năng thổ nhưỡng và khí hậu của của mảnh đất Tây Nguyên rất phù hợp để phát triển cây dược liệu, đây là thị trường đầy tiềm năng nhưng chưa được khai thác và phát triển đúng tiềm năng, Giám đốc Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên đã mong muốn phát triển các sản phẩm dược liệu thành một sản phẩm đặc trưng của huyện, tránh tình trạng phải bán sản phẩm trôi nổi không có thương hiệu, gây lãng phí. Từ mong muốn đó, một số các sản phẩm đặc trưng của huyện Đăk Tô đã hình thành và tham gia thị trường. Các mặt hàng của Công ty là sản phẩm từ các loại dược liệu sẵn có tại Tây Nguyên như: nấm linh chi, trà túi lọc khổ qua rừng, khổ qua rừng sấy khô, sâm dây, trà được chế biến từ đọt cây khổ qua rừng…

Sau hơn một năm triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), tỉnh Kon Tum hiện có 35 sản phẩm OCOP cấp tỉnh đạt từ 3 đến tiềm năng 5 sao. Các sản phẩm đạt chuẩn OCOP từ 3 – 4 sao được vận động tham gia hoạt động trên sàn thương mại điện tử của tỉnh; liên kết tiêu thụ và bán sản phẩm OCOP trên hệ thống các sàn thương mại điện tử khác... Tỉnh Kon Tum đã thực hiện nhiều chính sách nhằm kết nối, quảng bá sản phẩm OCOP, đưa vào các kênh phân phối và tiêu thụ chính thống; thúc đẩy phát triển sản phẩm này. Các sản phẩm này đều đạt chứng nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh và khu vực năm 2020.

Nắm bắt được vấn đề đó, Công ty TNHH Thảo dược Tây Nguyên đã xây dựng vùng nguyên liệu có diện tích 7 ha để trồng khổ qua rừng và sâm dây, cũng như dây chuyền sản xuất ra thành phẩm trà từ hai loại thảo dược trên để đưa ra thị trường. Khó khăn lớn nhất là do sản phẩm mới nên người tiêu dùng ít biết và chưa thực sự an tâm khi sử dụng. Tuy nhiên, sau khi được chứng nhận OCOP, các sản phẩm đã được biết đến nhiều hơn, có mặt trong hệ thống siêu thị Coop Mart và một số trang thương mại điện tử, đang làm thủ tục để đưa vào hệ thống siêu thị VinMart.

Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19, doanh nghiệp chú trọng phát triển thị trường nội địa. Việc được chứng nhận OCOP sẽ giúp công ty quảng bá sản phẩm đến với người tiêu dùng tốt hơn. Hiện sản phẩm trà túi lọc khổ qua rừng, khổ qua rừng sấy khô đã có mặt tại BigC, Lotte, Aon.

Với sự giúp đỡ, hỗ trợ của các sở, ban ngành của tỉnh, doanh nghiệp đang đẩy mạnh đưa sản phẩm vào các kênh phân phối khác như VinMart, Coop Mart cũng như các sàn giao dịch điện tử. Mục tiêu là đưa sản phẩm OCOP đến người tiêu dùng trong nước và hướng tới xuất khẩu./.

Nguồn: VITIC tổng hợp

Quý độc giả quan tâm sản phẩm, vui lòng liên hệ “tại đây”