Nhung hươu Hương Sơn - Hà Tĩnh cho giá trị kinh tế cao

Huyện Hương Sơn nằm ở phía tây tỉnh Hà Tĩnh, là huyện miền núi giáp với biên giới Việt - Lào, cuộc sống của người dân Hương Sơn trước đây vô cùng khó khăn. Cuộc sống của bà con đã dần thay đổi kể từ khi chuyển đổi sang mô hình nuôi hươu lấy nhung; nhiều hộ thoát nghèo vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất khô cằn chỉ có nắng và gió Lào. 

Xã Sơn Lâm được xem là “cái nôi” của nghề nuôi hươu lấy nhung, quy tụ nhiều mô hình nhất nhì huyện Hương Sơn. Từ một vài người, đến nay Sơn Lâm có tới 95% hộ dân nuôi và sống nhờ con hươu. Nhung hươu là sản phẩm quý hiếm từ thiên nhiên được xếp thứ hai trong danh sách “tứ thượng dược”. Vốn là sừng non của hươu đực, nhung hươu chứa nhiều Protein, Acid amin, khoáng chất tốt cho sức khỏe. Trên thế giới có rất nhiều sản phẩm nhung hươu nổi tiếng như Nhung hươu Bắc Cực, nhung hươu Siberia – Liên Bang Nga,…Tại Việt Nam, nhung hươu Hương Sơn, Hà Tĩnh là loại nhung được đánh giá cao về hình thức và chất lượng. 

Hương Sơn - Hà Tĩnh vốn nổi tiếng là địa phương có nguồn nhung hươu dồi dào. Hiện nay, nhung hươu Hương Sơn, Hà Tĩnh nhờ có những bước tiến mới về kĩ thuật nuôi trồng mà có sự tăng đột biến về giá trị kinh tế cũng như chất lượng của từng sản phẩm nhung hươu.

Lộc nhung là sừng của con hươu đực dạng lộc non, mềm và cho hiệu quả dinh dưỡng cao, có tác dụng bồi bổ cơ thể, giúp ăn ngon ngủ tốt, bổ thận tráng dương, rất tốt cho hệ miễn dịch và điều trị hiệu quả một số bệnh như suy nhược cơ thể,…Huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh với nhiều điều kiện đặc biệt về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, hệ thực vật, thức ăn, con giống,…phù hợp với sự phát triển của con hươu. Hươu và nhung hươu Hương Sơn là đặc sản nổi tiếng cả nước mà không vùng nào có được, đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa Học&Công Nghệ) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể năm 2009 và đang được Uỷ Ban Nhân Dân (UBND) tỉnh Hà Tĩnh triển khai xây dựng chỉ dẫn địa lý để bảo vệ, phát triển và quảng bá thương hiệu.

Hoạt động sản xuất và tiêu thụ nhung hươu Hương Sơn

Từ lâu, hươu đã trở thành giống vật nuôi chủ lực của địa phương, là nghề mũi nhọn trong phát triển kinh tế, được nhân dân Hương Sơn chú trọng nhiều năm qua. Vì vậy, ngoài chính sách hỗ trợ của tỉnh, huyện cũng hỗ trợ thêm để tạo động lực cho người nuôi mạnh dạn đầu tư chăn nuôi. Theo số liệu của Phòng Nông Nghiệp&Phát Triển Nông Thôn huyện Hương Sơn, tính đến cuối tháng 7/2018 tổng đàn hươu của huyện có khoảng 33.450 con (tăng 1,5 lần so với năm 2015). Với giá nhung hươu khá cao (bình quân khoảng 10-12 triệu đồng/kg), mang về nguồn thu trên 120 tỷ đồng. Tập trung nhiều ở một số xã như Sơn Lâm, Sơn Giang, Sơn Quang, Sơn Trung. Huyện đã phát triển được 202 mô hình, trong đó có 6 mô hình từ 50 - 70 con, 200 mô hình từ 10 - 30 con, đặc biệt có một mô hình 100 con đã đăng ký và đang tiến hành thả giống.

Huyện Hương Sơn vào mùa cắt nhung được tính từ Tết Nguyên đán đến tháng 7 âm lịch, nhưng rộ mùa là vào khoảng tháng giêng, tháng 2 âm lịch. Hươu ở Hương Sơn là loại hươu hoang dã, được người dân nơi đây thuần chủng từ mấy chục năm trước, trải qua bao nhiêu thăng trầm, nghề nuôi hươu mới khẳng định được giá trị như bây giờ. Trước kia, người chăn nuôi hươu mỗi năm chỉ lấy được một lứa nhung, nhưng nhờ cách chăm sóc nên hươu có thể thu mỗi năm 2 lứa, với mỗi cặp bình quân 0,6 - 0,8kg, những chú hươu khoẻ có thể cho "lộc" nặng đến 1,7kg, mỗi cân có giá 10 triệu đồng, thời điểm trái mùa (tức khoảng tháng 7, tháng 8) mỗi cân nhung có giá 15 - 20 triệu đồng.

Ngoài chính sách của tỉnh, hàng năm huyện Hương Sơn còn ban hành chính sách hỗ trợ chăn nuôi hươu về xây dựng chuồng trại, mua con giống, trồng cỏ. Đối với những hộ chăn nuôi mới từ 20 con hươu trở lên và trồng 0,1ha cỏ thâm canh thì hỗ trợ 20 triệu đồng. Từ 100 con hươu trở lên và trồng 1ha cỏ thâm canh hỗ trợ 150 triệu đồng với điều kiện chủ mô hình có cam kết nuôi ổn định đàn ít nhất 3 năm kể từ ngày nghiệm thu.

Từ năm 2008 - 2017, bình quân mỗi năm, đàn hươu sao ở Hương Sơn tăng 6% và toàn huyện đang có khoảng 33.450 con, có 345 cơ sở nuôi với quy mô trên 10 con, mỗi năm mang về nguồn thu từ 120 - 150 tỷ đồng.

Theo đề án phát triển chăn nuôi của huyện Hương Sơn, trong năm 2012 huyện tiếp tục phát triển tổng đàn hươu sao lên gần 30.000 con, thu về khoảng10 tấn lộc nhung. Đến năm 2015 nâng lên gần 40.000 con với gần 11 tấn lộc nhung và năm 2020 sẽ đạt gần 50.000 con với trên 18 tấn lộc nhung...

Hươu sao là một loài động vật quý hiếm, nhung hươu là vị thuốc bổ có giá trị cao. Hươu sao đã được nuôi dưỡng từ lâu đời ở Hương Sơn - Hà Tĩnh, nó đã trở thành nghề chăn nuôi truyền thống trong nông thôn, có thu nhập khá. Nhưng vẫn chỉ dừng lại ở mức độ nhỏ lẻ, số lượng ít, tập trung ở một số gia đình  khá giả. Trong những năm gần đây khi điều kiện kinh tế của nông dân sung túc lên, nhất là từ năm 90 của thế kỷ XX thì đàn hươu đã tăng lên khá nhanh, nó đã trở thành nghề chăn nuôi phát triển kinh tế gia đình.

Nghề nuôi hươu lấy lộc nhung ở Hương Sơn phát triền từ lâu, đã trải qua những bước thăng trầm, không tránh khỏi những lúc gian nan cho người nuôi do giá cả biến động thất thường nhưng đến nay đã trở về với giá trị đích thực của nó. Mấy năm gần đây, đời sống người dân đã ổn định lại, cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nối với nước bạn Lào được mở, cuộc sống người dân dần khởi sắc.

Theo Phòng Nông nghiệp & Phát Triển Nông Thôn huyện Hương Sơn, nghề nuôi hươu hiện đã phát triển rộng khắp trên địa bàn toàn huyện. Trừ 12 xã vùng ngập lụt, 20 xã còn lại đều có đàn hươu phát triển nhanh như các xã: Sơn Lâm, Sơn Quang, Sơn Trung, Sơn Giang...Người nuôi hươu nhỏ lẻ dưới 10 con/hộ ở Hương Sơn còn nhiều hơn người không nuôi. Nghề nuôi hươu lấy lộc đã và đang đưa lại giá trị kinh tế cao cho nhiều gia đình trên toàn huyện Hương Sơn.

Nhung hươu Hương Sơn đã được đưa ra khỏi danh mục động vật rừng

Trải qua bao thăng trầm, đến nay con hươu đã có tên trong danh sách sản phẩm hàng hóa chủ lực của tỉnh. Hươu không chỉ có mặt tại các vùng miền núi Hương Sơn, Vũ Quang mà ở miền xuôi như vùng trà sơn Can Lộc, Thạch Hà, Kỳ Anh… nghề nuôi hươu cũng phát triển rất sôi động.

Năm 2008, hươu giống, nhung hươu Hương Sơn được Cục Sở hữu  trí tuệ (Bộ Khoa học & Công nghệ) cấp giấy chứng nhận thương hiệu. Từ đó, nghề nuôi hươu ngày càng phát triển cũng là cơ hội để hươu xuất khẩu ra thế giới.

Huyện Hương Sơn đã tập trung nhiều giải pháp như mời các doanh nghiệp tham gia thực hiện các khâu liên kết trong sản xuất, trong đó bao tiêu sản phẩm nông nghiệp là một trong những giải pháp quan trọng. Nhờ đó, sản phẩm nhung hươu đã xuất khẩu sang các thị trường như Mỹ, Canada…Thời gian tới sẽ tiếp tục gắn kết với các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm tiêu thụ trên thị trường và các sản phẩm xuất khẩu ra các thị trường nước ngoài.

Sau chuyến khảo sát vào cuối tháng 7/2018, huyện Hương Sơn - Hà Tĩnh, Đoàn công tác của Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã nhất trí đưa hươu sao ra khỏi danh mục động vật rừng. Đây là tin vui đối với người nuôi hươu ở Hà Tĩnh, giúp bà con yên tâm chăn nuôi và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Nghề nuôi hươu lấy nhung và cung cấp con giống tại huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) từng tồn tại hàng trăm năm nay. Giá trị thu nhập từ nghề nuôi hươu tăng cao, giải quyết việc làm tại chỗ cho hàng ngàn lao động. Trước đây, con hươu được nuôi chủ yếu ở các xã Sơn Trung, Sơn Châu, Sơn Giang, Sơn Lâm, Sơn Ninh… nhưng hiện nay, hươu đã phát triển đến vùng sâu vùng xa. Những xã Sơn Kim1, Sơn Kim 2, Sơn Tây, Sơn Lĩnh, Sơn Hồng, Sơn Mai, Sơn Hàm cũng đã phát triển nghề nuôi hươu. Theo Chủ tịch UBND Sơn Trung, tại Sơn Trung có 500 hộ nuôi hươu và nghề nuôi hươu hiện nay là nghề phát triển kinh tế tương đối ổn định.

Hiện nay đồng cỏ chăn nuôi ở Hương Sơn có diện tích 642 ha (tăng gấp đôi so với năm 2010). Do vậy, nghề nuôi hươu có thể chủ động về nguồn thức ăn.

Một số giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ nhung hươu Hương Sơn

Sản phẩm nhung hươu Hương Sơn Hà Tĩnh là thương hiệu nhung hươu nổi tiếng ở Việt Nam. Nhung hươu Hương Sơn là dòng nhung hươu dạng lộc non, mềm và cho hiệu quả dinh dưỡng cao, có tác dụng bồi bổ cơ thể, giúp ăn ngon ngủ tốt, bổ thận tráng dương và điều trị hiệu quả một số bệnh, như suy nhược cơ thể, sau khi mổ…

Trong năm 2018, tại Lễ Khai mạc Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, UBND huyện Hương Sơn - Hà Tĩnh đã tổ chức các gian hàng giới thiệu nhiều sản phẩm nhung hươu Hương Sơn được dán tem truy xuất nguồn gốc, nhằm giúp bảo vệ thương hiệu sản phẩm của địa phương, giúp người tiêu dùng mua đúng sản phẩm nhung hươu Hương Sơn, biết công dụng, cách sử dụng và bảo quản nhung hươu một cách dễ dàng thông qua điện thoại di động.

Theo Tổng Giám Đốc Vina CHG – đơn vị cung cấp giải pháp tem truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm nhung hươu Hương Sơn, việc dán tem trên sản phẩm là giúp người tiêu dùng kiểm tra chính xác, dễ dàng, đầy đủ về thông tin xuất xứ sản phẩm, công dụng nhung hươu Hương Sơn, hướng dẫn bảo quản và sử dụng tránh mua nhầm sản phẩm giả mạo, lợi dụng thương hiệu nhung hươu Hương Sơn, đồng thời giúp nhà phân phối quản lý, quảng bá sản phẩm một cách hiệu quả hơn.

Việc dán tem truy xuất nguồn gốc lên các sản phẩm nhung hươu Hương Sơn sẽ góp phần phân biệt nhung hươu Hương Sơn trên thị trường trong nước và quốc tế nhằm bảo vệ thương hiệu, tăng cường lợi thế cạnh tranh và giúp quảng bá rộng rãi hơn các sản phẩm quý của thương hiệu này đến đông đảo người dùng trong và ngoài nước.

Định hướng cho nhung hươu Hương Sơn trong thời gian tới

Sản phẩm nhung hương Hương Sơn đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể năm 2009, từ đó đến nay, đàn hươu trên địa bàn toàn huyện được quản lý, phát triển cả về quy mô và số lượng. Tuy nhiên, thời gian gần đây có phần chững lại, giá bán không ổn định...Một trong những nguyên nhân là do chưa phát triển được thương hiệu và quảng bá một cách sâu rộng trên thị trường, chưa khẳng định được nguồn gốc đặc trưng của sản phẩm với những yếu tố đặc biệt về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, hệ thực vật, thức ăn, con giống, quy trình nuôi...Bên cạnh đó, các sản phẩm kém chất lượng trên thị trường lấy thương hiệu nhung hươu Hương Sơn đã làm mất uy tín và gây mất niềm tin đối với người tiêu dùng.

Tháng 12/2017, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã phê duyệt dự án tạo lập, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý “Hương Sơn” cho sản phẩm nhung hươu. Nhằm mục đích xác định được tên tuổi, nguồn gốc xuất xứ của nhung hươu gắn với ưu thế về địa lý, khí hậu và tập quán chăn nuôi lâu đời của người dân. Từ đó xác định được chỗ đứng trên thị trường trong và ngoài nước, tăng cường lợi thế cạnh tranh, thúc đẩy phát triển sản phẩm quý hiếm có giá trị, góp phần nâng cao kinh tế cho người chăn nuôi.

Thành công của dự án sẽ là tiền đề để tiến hành mở rộng vùng chỉ dẫn địa lý đối với vùng nuôi hươu lấy nhung trên địa bàn toàn huyện Hương Sơn. Việc tham gia chỉ dẫn địa lý không chỉ giúp đặc sản vùng miền vượt ra khỏi phạm vi một địa phương mà còn góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia và mở rộng sự nhận biết của cộng đồng quốc tế đối với sản phẩm truyền thống.

Để nhung hươu Hương Sơn, Hà Tĩnh đến được với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài nước, bên cạnh việc xây dựng thương hiệu, cần chú trọng vấn đề quản lý, phát triển và quảng bá chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm.

Từ lâu, hươu đã trở thành vật nuôi chủ lực của địa phương trong phát triển kinh tế. Ngoài chính sách của tỉnh, hàng năm, huyện Hương Sơn đã có nhiều chính sách hỗ trợ người chăn nuôi mở rộng quy mô chuồng trại, mua con giống. Cụ thể, đối với những hộ chăn nuôi mới từ 20 con hươu trở lên được hỗ trợ 20 triệu đồng, từ 100 con hươu trở lên được hỗ trợ 150 triệu đồng.

Nhờ chính sách kích cầu, từ chỗ chăn nuôi nhỏ lẻ, đến nay, người dân Hương Sơn đã biết mở rộng quy mô, liên kết sản xuất. Việc mở rộng quy mô chăn nuôi của bà con địa phương đòi hỏi phải có sự phát triển thị trường tiêu thụ tương xứng.

Để phát triển thương hiệu, phòng chống hàng giả, đảm bảo uy tín cho sản phẩm thì người chăn nuôi cần được nhà nước và các nhà khoa học hỗ trợ.

Nguồn: VITIC tổng hợp