Nhiều giải pháp phát triển bền vững cây ăn trái tại tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu

Trong thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, diện tích trồng cây ăn trái liên tục tăng do nhiều cây ăn trái được mùa, được giá như sầu riêng, bưởi da xanh, cùng với đó là một số cây công nghiệp lâu năm như hồ tiêu, cà phê, cao su gặp vấn đề về dịch bệnh, giá cả xuống thấp. Vì vậy, người nông dân đã nhanh chóng chuyển sang trồng cây ăn trái. Tính đến cuối năm 2018, diện tích trồng các loại cây ăn trái trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã tăng lên hơn 9.000 ha so với gần 8.000 ha của năm 2017. Trong đó, các loại trái cây đặc sản như bưởi da xanh, nhãn xuồng, mãng cầu, sầu riêng tăng lên hàng trăm ha.

Bưởi da xanh là một trong bốn loại cây được tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu quy hoạch là sản phẩm chủ lực

Điển hình trong những năm gần đây, bưởi da xanh là một trong những loại trái cây đặc sản đem lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân. Nhờ đặc điểm đất đai, khí hậu tại địa phương phù hợp nên bưởi cho năng suất tốt, trung bình 20-25 tấn/ha, giá bán cũng luôn ở mức cao, 40-70 ngàn đồng/kg tùy thời điểm. Nhờ đó, trừ chi phí mỗi năm nông dân trồng bưởi có thể thu được khoảng 500-600 triệu đồng/ha. Tiêu biểu như tại xã Sông Xoài, năm 2016 toàn xã chỉ có khoảng hơn 100ha trồng bưởi da xanh, do loại cây trồng này mang lại hiệu quả kinh tế cao nên nhiều hộ đã đầu tư để tăng diện tích trồng, lên khoảng 207 ha như hiện nay.

Đối với cây sầu riêng, đây cũng là một trong những loại cây ăn trái giúp nhiều nông dân làm giàu. Xã Xà Bang, huyện Châu Đức đang có khoảng 50ha diện tích canh tác loại cây này. Khoảng 3 năm trở lại đây, nông dân luôn có thu nhập cao nhờ sầu riêng được mùa, được giá. Vụ sầu riêng vừa qua, giá sầu riêng luôn giữ ổn định ở mức 50-70 ngàn đồng/kg, cộng với việc thời tiết thuận lợi, năng suất cao nên bình quân người dân thu lãi trên 600 triệu đồng/ha nhờ loại trái cây đặc sản này. Nhờ hiệu quả, nhiều người đã đầu tư để tăng diện tích trồng. Chỉ trong 1 năm, diện tích sầu riêng của tỉnh đã tăng lên 647ha so với năm 2017.

Tuy vậy, lâu nay thói quen của nông dân là thấy ai trồng loại cây ăn trái nào “trúng” thì trồng theo. Chính từ nhận thức đó khiến nông dân vẫn chạy theo phong trào trong sản xuất, dẫn đến tình trạng “được mùa mất giá”. Ví dụ điển hình là cây chuối mô. Ban đầu trên địa bàn tỉnh mới chỉ có vài hộ tại xã Tân Lâm (huyện Xuyên Mộc) trồng thử nghiệm trên diện tích vài ha, người trồng chuối thu lãi từ 70-80 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, chỉ sau 2 năm, diện tích trồng chuối cấy mô đã tăng lên 70ha, sản lượng hàng ngàn tấn mỗi năm. Trong khi đó, người trồng chuối lại không rõ sẽ bán hàng cho ai, tiêu thụ tại thị trường nào. Tính đến nay, diện tích chuối cây mô triên địa bàn tỉnh tăng lên hơn 363ha. Hậu quả là cung vượt cầu, hai năm liên tiếp đã diễn ra tình trạng phải kêu gọi “giải cứu chuối”.

Quýt đường cũng là loại trái cây đặc sản chủ lực của tỉnh. Với thu nhập vài trăm triệu đồng/ha/năm đem lại cho nông dân, cây quýt đã làm xuất hiện nhiều làng “tỷ phú” như xã Tân Lâm (huyện Xuyên Mộc), xã Long Tân (huyện Đất Đỏ). Tuy nhiên, cũng vì hiệu quả kinh tế cao, nông dân mở rộng diện tích ồ ạt, tăng mật độ trồng khiến loại cây này gặp dịch bệnh hàng loạt. Hàng trăm ha quýt phải chặt bỏ, nhiều gia đình lâm cảnh nợ nần. Chỉ riêng tại xã Tân Lâm, huyện Xuyên Mộc, diện tích quýt đường của xã giảm từ 400ha xuống còn khoảng 70ha.

Ngoài hệ lụy “được mùa mất giá”, việc mở rộng diện tích trồng cây ăn trái theo phong trào, không theo quy hoạch... cũng dẫn đến hệ lụy dịch bệnh liên miên. Vừa qua, bệnh chổi rồng xuất hiện và hoành hành trên hơn 100ha nhãn tại các xã Hòa Hội, Xuyên Mộc (huyện Xuyên Mộc) làm cho năng suất, chất lượng trái giảm mạnh, khiến nông dân thua lỗ hàng chục triệu đồng/ha. Một trong những nguyên nhân tăng thêm thiệt hại của loại bệnh này là việc tăng diện tích ồ ạt, tăng mật độ canh tác khiến cây giảm sức đề kháng nên khi dịch bệnh xuất hiện lây lan rất nhanh...

Giải pháp phát triển bền vững cây ăn trái tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Trước thực trạng trên, để phát triển bền vững cây ăn trái, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã đưa ra nhiều giải pháp, cụ thể như sau:

Thứ nhất, Bà Rịa - Vũng Tàu chia làm 2 vùng phát triển nông nghiệp

Ngày 22/1/2019, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thông báo kế hoạch Quy hoạch phát triển nông nghiệp tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Theo đó, tỉnh sẽ chia làm 2 vùng phát triển nông nghiệp.

Vùng I (phía Bắc tỉnh) có diện tích tự nhiên khoảng 90.000ha, bao gồm: một phần phường Hắc Dịch, xã Sông Xoài (TX. Phú Mỹ), một phần huyện Châu Đức (trừ các xã Nghĩa Thành, Suối Nghệ, Đá Bạc, Suối Rao) và một phần huyện Xuyên Mộc (trừ các xã Bình Châu, Bưng Riềng, Xuyên Mộc, Phước Thuận và TT.Phước Bửu) tập trung phát triển nông nghiệp, nông thôn. Vùng này dành phát triển các vùng chuyên canh cao su, hồ tiêu, cây ăn quả đặc sản, rau an toàn, các vùng chăn nuôi tập trung; xây dựng các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, trồng cây lâm nghiệp, xây dựng mô hình vườn cây ăn quả đặc sản kết hợp du lịch sinh thái, nuôi thủy sản nước ngọt.

Vùng II (phía Nam tỉnh) có diện tích 108.000 ha gồm: một phần TX.Phú Mỹ, toàn bộ TP.Bà Rịa, huyện Long Điền, huyện Đất Đỏ, huyện Côn Đảo, TP.Vũng Tàu và một phần huyện Xuyên Mộc, tập trung phát triển nông nghiệp đô thị sinh thái, ứng dụng công nghệ cao, trồng các loại rau, quả, cây cảnh, trái cây đặc sản, nuôi trồng sinh vật cảnh, tạo mảng xanh đô thị…làm hậu cần cho du lịch, công nghiệp và kinh tế biển.

Thứ hai, tập trung phát triển 4 loại cây trồng chủ lực

Theo đề án quy hoạch phát triển cây ăn trái đặc sản của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, đến năm 2020, toàn tỉnh sẽ có khoảng 9.000 ha cây ăn trái các loại và 4 loại cây được tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu xác định là sản phẩm chủ lực của tỉnh là nhãn, mãng cầu ta, bưởi da xanh, thanh long. Trong đó, nhãn 1.200ha, sản lượng 6.786 tấn/năm; mãng cầu ta 1.000 ha sản lượng 5.880 tấn/năm; bưởi da xanh 500 ha; thanh long 300 ha. Thương hiệu “Nhãn xuồng cơm vàng Bà Rịa- Vũng Tàu” và “Mãng cầu ta Bà Rịa- Vũng Tàu” sẽ được chú trọng quảng bá để nâng cao giá trị trên thị trường trong nước và quốc tế.

Thời gian qua, nhiều nông dân đã áp dụng kỹ thuật cao vào canh tác, chú trọng nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm nên phần nào đã cạnh tranh được với một số loại trái cây nhập khẩu, cùng với đó, người nông dân đã chú trọng thực hiện việc rải vụ thu hoạch một số loại trái cây bằng các biện pháp kỹ thuật phù hợp, góp phần giảm áp lực cung lớn hơn cầu trên thị trường.

Thứ ba, ứng dụng khoa học, công nghệ vào trồng cây ăn trái

Hiện nay, việc sản xuất nông nghiệp sạch, theo hướng hữu cơ đang được nhiều nhà vườn áp dụng. Trong canh tác, nhà nông đã hạn chế sử dụng thuốc BVTV, phân bón hóa học, thay vào đó là dùng nhiều phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học. Cùng với đó, xu hướng sản xuất các loại cây ăn quả đạt các tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt ngày càng được nông dân quan tâm hơn. Nhiều sản phẩm được tiêu thụ trong hệ thống các cửa hàng, siêu thị trong và ngoài nước, chứng tỏ việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất cây ăn trái đang được nhiều hộ sản xuất quan tâm đầu tư.

Nhằm đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học, công nghệ vào trồng cây ăn trái của tỉnh, những năm gần đây, Sở Khoa học và Công nghệ của tỉnh đã phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu cây ăn quả miền Đông Nam bộ xây dựng nhiều dự án ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất cây ăn quả và đã cho những kết quả tích cực. Đơn cử, dự án “Xây dựng mô hình sản xuất bưởi da xanh đạt tiêu chuẩn VietGAP tại xã Sông Xoài” được triển khai thực hiện từ năm 2013. Ban đầu, có 5 hộ được Nhà nước hỗ trợ kinh phí để sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Sau đó, nhận thấy mô hình mang lại hiệu quả cao, 7 hộ khác tự đầu tư kinh phí để sản xuất theo mô hình này. Theo các hộ trồng bưởi da xanh, trồng theo hướng VietGAP đã giảm được 50% lượng phân bón, thuốc trừ sâu, tiết kiệm nước nhờ phương pháp tưới nhỏ giọt công nghệ Israel, sản lượng tăng gấp đôi so với phương pháp trồng thông thường.

Ngoài ra, Sở Khoa học và Công nghệ còn phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu cây ăn quả miền Đông Nam bộ thực hiện đề tài “Xây dựng quy trình sản xuất nhãn xuồng cơm vàng theo tiêu chuẩn GAP”. Hiện đã có 6ha nhãn xuồng cơm vàng của HTX Nông nghiệp dịch vụ Nhân Tâm (huyện Xuyên Mộc) được chứng nhận đạt chuẩn VietGAP. Theo ông Lê Văn Tường, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ Nhân Tâm, nhãn xuồng của HTX hiện đang được tiêu thụ ổn định tại hệ thống các siêu thị, với sản lượng 40-50 tấn/năm, tạo thu nhập ổn định cho bà con xã viên.

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ triển khai dự án “Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật cải tạo và thâm canh vườn cây ăn quả xã Long Phước, TP.Bà Rịa”. Mục tiêu của dự án là chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cải tạo, thâm canh vườn cây ăn quả nhằm cải thiện chất lượng cây, tăng năng suất và góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất một số cây ăn quả (sầu riêng, măng cụt, bưởi da xanh) tại xã Long Phước. Kết quả thực tế của dự án cho thấy, năng suất cây tăng 40-63% và hiệu quả kinh tế tăng 69-125% so với phương pháp sản xuất thông thường.

Thứ tư, Bà Rịa - Vũng Tàu phát triển mạnh mô hình du lịch vườn

Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch là hướng đi mới mà tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đang triển khai và nhân rộng. Qua đó, không chỉ hứa hẹn có thêm sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách mà còn tạo ra nguồn lợi nhuận không nhỏ cho doanh nghiệp khi phát triển loại hình này.

Hiện nay, các vườn bưởi da xanh (TX.Phú Mỹ), quýt, thanh long (huyện Xuyên Mộc), mít (huyện Châu Đức)… đang được các nhà nông kết hợp với du lịch để thu hút khách. Nhiều đoàn khách, các tour du lịch trong và ngoài tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũng biết đến các nhà vườn này. Đây cũng là một sản phẩm du lịch mà tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đang hướng tới và thu hút các doanh nghiệp đầu tư.

Phát triển mô hình du lịch vườn không chỉ thu hút các hộ gia đình tham gia mà nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũng đã hướng đến mô hình này, điển hình là Công ty CP Xây dựng và Phát triển đô thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (UDEC). Công ty sẽ làm nông trại và tổ chức tour nhà vườn cho khách du lịch tham quan, tạo thêm sản phẩm mới, lạ để thu hút khách đến Bà Rịa – Vũng Tàu. Để làm việc này, Công ty UDEC đã  đầu tư hơn 12 tỷ đồng xây dựng dự án UDEC ECO Farm tại thị trấn Ngãi Giao (huyện Châu Đức). Tại đây, có phòng thí nghiệm và cấy mô nhân giống các loại cây trồng sử dụng công nghệ hiện đại nhất của các quốc gia có trình độ cao về công nghệ trên thế giới hiện nay… UDEC ECO Farm chuyên sản xuất dưa lưới (giống dưa vỏ vàng ruột xanh và loại vỏ xanh ruột vàng) đã và đang bắt đầu thu hút khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan và mua dưa lưới về dùng hoặc làm quà, với giá bán hiện nay từ 60 – 70.000 đồng/kg.

Theo Sở Du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu, mô hình du lịch gắn với nhà vườn trên địa bàn tỉnh là sản phẩm du lịch mới, có nhiều tiềm năng phát triển, tạo điều kiện cải thiện thu nhập cho nông dân. Vì vậy, Sở đã và đang tiếp tục hỗ trợ bà con nông dân xây dựng những tuyến du lịch nhà vườn, hướng dẫn cho du khách tham gia hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, nghỉ lại nhà vườn theo mô hình homestay… Thời gian tới, Sở sẽ làm việc với lãnh đạo các địa phương để xây dựng kế hoạch phát triển bền vững các loại hình du lịch trên địa bàn, trong đó có du lịch nhà vườn.

Theo Sở Công Thương tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu, phát triển du lịch nông nghiệp không chỉ là đưa du khách tới tham quan, mua sắm trực tiếp ở nơi sản xuất, mà còn cần chú trọng công tác quảng bá, đưa các loại đặc sản của Bà Rịa-Vũng Tàu như nhãn xuồng cơm vàng, bưởi da xanh, bơ… vào các địa điểm du lịch, các trạm dừng chân để tiêu thụ. Do đó, Sở Công Thương sẽ tiếp tục xây dựng các chương trình hỗ trợ để các cấp Hội Nông dân có điều kiện tham gia các hội thảo, chương trình liên kết với các khu du lịch, khách sạn, nhà phân phối. Đây là cơ hội để nông dân tiếp cận với nguồn tiêu thụ nông sản tiềm năng, giúp họ tăng cường liên kết với các doanh nghiệp du lịch trong và ngoài tỉnh nhằm nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp địa phương.

Hiện Hội Nông dân tỉnh đang xây dựng Dự án “Nâng cao năng lực cho nông dân phát triển du lịch sinh thái”. Mục tiêu của dự án là tuyên truyền cho hội viên cách làm nông nghiệp gắn với du lịch sinh thái; hình thành các vùng chuyên canh trái cây như nhãn xuồng cơm vàng, thanh long, bưởi da xanh, chôm chôm, bơ… Dự án nhằm  tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho hội viên nông dân. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu tour du lịch sinh thái, nông dân cần được hỗ trợ vốn vay ưu đãi để đầu tư cơ sở vật chất, phòng lưu trú, bãi đậu xe; tập huấn kỹ năng tiếp khách, thuyết trình, tổ chức tour, sản xuất nông nghiệp theo phương pháp hữu cơ...

Như vậy, với việc định hướng tổ chức và thực hiện các giải pháp phát triển cây ăn trái, hy vọng, cây ăn trái Bà Rịa- Vũng tàu sẽ được phát triển một cách bền vững, từ quy hoạch diện tích đến năng suất, sản lượng và chất lượng, đặc biệt, ngoài những phương thức truyền thống, trái cây Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ được nhiều người biết đến thông qua mô hình du lịch vườn...

Nguồn: VITIC tổng hợp