Trái cây Việt Nam đã tiếp cận được các thị trường khó tính

Những nỗ lực đàm phán mở cửa thị trường đối với trái cây Việt Nam trong thời gian qua đã mang lại những kết quả tích cực. Nhiều loại trái cây có tiềm năng xuất khẩu lớn của Việt Nam đã thâm nhập được các thị trường lớn trên thế giới. Đến nay, lượng trái cây xuất khẩu sang thị trường khó tính chiếm khoảng hơn 30%, trong đó có những thị trường tăng trưởng rất tốt như Mỹ, Hàn Quốc, Australia, Canada, Nhật Bản...

Trong tháng 6/2020, quả vải thiều đã lần đầu tiên xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, một trong những thị trường khó tính hàng đầu thế giới. Đây là kết quả nỗ lực sau 5 năm đàm phán giữa Việt Nam với Bộ Nông - Lâm - Ngư nghiệp Nhật Bản (MAFF). Việc quả vải tươi Việt Nam thâm nhập thành công vào thị trường Nhật Bản sẽ giúp mở thêm những cánh cửa xuất khẩu mới sang các nước phát triển khác. 

Trước đó, vào tháng 8/2019, Bộ Nông nghiệp và Nguồn nước Australia cũng đã cho phép quả nhãn tươi của Việt Nam được chính thức xuất khẩu vào nước này sau một thời gian dài đàm phán. Nhãn là trái cây thứ 4 được phép xuất khẩu vào thị trường Australia sau khi vượt qua nhiều quy chuẩn kiểm tra chất lượng. Cùng thời điểm, Chile cũng cho phép xoài Việt Nam được xuất khẩu vào Chile. Tương tự, vào tháng 2/2019, xoài Việt Nam cũng chính thức được phép xuất khẩu vào Mỹ sau 10 năm nỗ lực đàm phán, sau vải, nhãn, chôm chôm, vú sữa, thanh long. Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu thứ 40 của trái xoài Việt Nam.

Với mục tiêu hỗ trợ mở rộng thị trường xuất khẩu cho trái cây chất lượng cao của Việt Nam, ngày 15/4/2020, Cục Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Công ty Tài chính quốc tế IFC - một thành viên của Nhóm Ngân hàng Thế giới đã ký biên bản ghi nhớ. Theo đó, trong bốn năm tới, IFC sẽ phối hợp Cục Bảo vệ thực vật cải thiện khung pháp lý và các dịch vụ công để mở cửa thị trường xuất khẩu mới, trong đó tập trung vào những trái cây đạt tiêu chuẩn quốc tế như thanh long và chanh leo. Trong năm 2022, IFC sẽ hỗ trợ triển khai hệ thống trực tuyến về các yêu cầu liên quan xuất khẩu thanh long và chanh leo, như: Xây dựng tiêu chuẩn, kiểm nghiệm và chứng nhận tiêu chuẩn cho các sản phẩm tươi, chế biến. Qua đó giúp trái cây Việt Nam tăng khả năng tiếp cận các thị trường mới và giúp ngành xuất khẩu rau, quả nước ta có thể thích ứng nhanh và hiệu quả với những biến động, rủi ro về thiên tai, dịch bệnh, hoặc những sụt giảm đột ngột về nhu cầu ở một số thị trường truyền thống như đã xảy ra trong đại dịch Covid-19 hiện nay. Đồng thời sẽ giúp bảo vệ việc làm và thu nhập cho hàng triệu công nhân và nông dân trong ngành kinh doanh nông nghiệp, xây dựng một ngành nông nghiệp bền vững theo định hướng xuất khẩu và có giá trị gia tăng cao hơn tại Việt Nam.

- Trái vải tiêu thụ tốt tại thị trường Nhật Bản, Singapore và Australia

Ngày 22/6/2020, những lô hàng vải thiều tươi đầu tiên của Việt Nam đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và được tiêu thụ rất tốt ở các siêu thị bán lẻ tại đây. Đáng chú ý, giá bán vải thiều tại Nhật Bản lên tới 8 - 12 USD/kg, tương đương 180.000 - 270.000 đồng/kg. Về chất lượng quả vải, phía các doanh nghiệp và người tiêu dùng Nhật Bản đánh giá cao do vải ngon, quả vải tươi, màu sắc đẹp…

Hiện Cục Bảo vệ thực vật đang chờ lô hàng thử nghiệm vải thiều tươi xuất khẩu theo đường biển, sử dụng công nghệ bảo quản vải thiều mới do Việt Nam tự nghiên cứu và sản xuất. Nếu sang đến Nhật Bản, quả vải vẫn đạt chất lượng, tiêu chuẩn thì sẽ mở ra cơ hội xuất khẩu rất lớn cho quả vải thiều tươi đến với thị trường khó tính này. Dự kiến, trong năm nay khoảng gần 200 tấn vải thiều tươi sẽ xuất khẩu thành công vào thị trường Nhật Bản.

Ảnh minh họa: Trái vải Việt Nam được bày bán tại Nhật Bản

Cùng với việc tiếp cận thị trường Nhật Bản, năm 2020 cũng là năm đầu tiên vải thiều có thương hiệu, được xử lý đóng gói bài bản qua kênh nhập khẩu chính thức được đưa vào thị trường Singapore với quy mô lớn. Tính đến giữa tháng 6/2020, gần 50 tấn vải đã được xuất khẩu sang Singapore từ cảng Hải Phòng và dự kiến đến hết mùa vải, tổng lượng xuất khẩu có thể đạt 100 tấn.

Với mức giá cạnh tranh, chất lượng và màu sắc tươi đẹp, trái vải thiều Việt Nam đã bước đầu tiêu thụ tốt tại thị trường này. Sau 2 tuần lên kệ, nhiều siêu thị tại đây đã không còn vải để bán.

Trước đó, năm 2018 và năm 2019 vải thiều Việt Nam (nguyên cuống, không đóng hộp) đã xuất khẩu với quy mô nhỏ sang Singapore và được bán ở các chợ dân sinh tại đây. Nhưng việc bán tại chợ ngoài trời mà không qua xử lý, không đảm bảo nhiệt độ tối ưu đã khiến lượng hàng bán chậm, trái vải bị hỏng nhanh, xuống màu, khiến các nhà nhập khẩu nhỏ ngại ký kết hợp đồng cho các mùa vụ tiếp theo.

Do đó, để đưa trái vải vào hệ thống bán lẻ của Singapore, Thương vụ Việt Nam tại Singapore đã tổ chức các đoàn đưa nhà nhập khẩu trái cây Singapore tới Việt Nam, trong đó có Tập đoàn FairPrice, để tìm kiếm các sản phẩm trái cây mới của Việt Nam phù hợp với thị hiếu khách hàng Singapore. Đầu mùa vải năm nay, Thương vụ đã phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) và Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang tổ chức hội thảo trực tuyến để quảng bá trái vải Việt Nam và kết nối với doanh nghiệp xuất khẩu trong nước. Tại Việt Nam, đại diện mua hàng của FairPrice đã trực tiếp đi thẩm định các trang trại đủ khả năng đóng gói và xuất khẩu, đặt và chuyển những container hàng đầu tiên đi Singapore vào cuối tháng 5 vừa qua.

Singapore là thị trường quen thuộc với trái vải và người dân ưa chuộng, tiêu thụ với số lượng lớn. Vì vậy, trái vải Việt Nam không mất thời gian làm quen, chinh phục để thử nghiệm. Tuy nhiên, khó khăn lớn hiện nay là khả năng đảm bảo nguồn cung hàng chất lượng cao cho Singapore. Hiện nay, nguồn vải sang Singapore được xuất từ Vùng trồng bằng hệ thống tiêu chuẩn liên kết chuỗi khối OTAS Việt Nam để phục vụ thị trường Nhật Bản. Trong những năm tới, khi nhu cầu của thị trường Nhật Bản lớn hơn, nguồn vải này sẽ không đủ khả năng cung cấp cho Singapore. Bên cạnh đó, khâu đóng gói, xử lý của Việt Nam chưa tốt, dẫn đến việc vải vẫn bị hỏng nhiều khi cập cảng Singapore.

Không chỉ có Nhật Bản và Singapore, trái vải của Việt Nam đang được tiêu thụ tốt tại Australia. Quả vải Việt Nam khi cập bến Australia vẫn giữ nguyên được độ tươi mới, màu sắc vàng ánh hồng và vị ngọt thanh hấp dẫn nên được người dân Australia rất ưa thích.

- Sơn La xuất khẩu xoài sang thị trường Mỹ

Nhờ những giải pháp đồng bộ kết nối tiêu thụ nông sản, ngày 22/6/2020, lô xoài 30 tấn đầu tiên ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La đã được doanh nghiệp thu mua để xuất khẩu sang Mỹ - thị trường được xem là rất khó tính. Trong bối cảnh tác động của dịch Covid-19 thì việc xuất khẩu thành công các mặt hàng nông sản trong đó có xoài có ý nghĩa rất quan trọng đối với người trồng xoài tại Sơn La. Để chuẩn bị cho việc xuất khẩu, tại các vườn xoài, người dân cùng đơn vị thu mua đã lựa chọn những trái xoài đủ yêu cầu để đưa sang thị trường Mỹ. Theo đó, xoài xuất khẩu là giống xoài tượng da xanh có trọng lượng từ 0,6 kg -1,1 kg, mẫu mã đẹp, không bị rám nắng. Sau lễ công bố lô xuất khẩu đầu tiên, toàn bộ 30 tấn xoài tượng da xanh của huyện Mai Sơn sẽ được đơn vị xuất khẩu vận chuyển vào miền Nam kiểm định chất lượng và chiếu xạ, sau đó xuất khẩu sang Mỹ, Canada, Australia.

Hiện nay, huyện Mai Sơn có trên 2.600 ha trồng xoài, trong đó, 145 ha được trồng theo tiêu chuẩn VietGap, diện tích cho trái đạt hơn 1.250 ha, với sản lượng thu hoạch đạt 14.000 tấn/năm.

Một số giải pháp phát triển thị trường

Việc xuất khẩu trái cây của Việt Nam sang nhiều thị trường mới, đặc biệt là các thị trường yêu cầu cao về chất lượng hàng hóa nhập khẩu thời gian qua cho thấy sản phẩm trái cây của Việt Nam đã đạt yêu cầu về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm với những tiêu chuẩn khắt khe nhất thế giới.

Mặc dù ta đã thực hiện tốt vấn đề mở cửa thị trường về mặt thuế quan, nhưng khi xuất khẩu sang những thị trường lớn vẫn có những trở ngại nhất định. Diện tích cũng như sản lượng các mặt hàng đủ tiêu chuẩn chưa nhiều, hầu hết mới chỉ trong phạm vi một vùng trồng nhỏ hoặc một vài địa phương. Điều này có hạn chế là khi các nước nhập khẩu cần số lượng hàng đều đặn với những hợp đồng lớn thì rất có thể vùng nguyên liệu không đủ cung cấp, dễ dẫn đến nguy cơ bị mất hợp đồng.

Bên cạnh đó, sự cạnh tranh trong xuất khẩu trái cây cũng khá lớn khi đã có một số đối tác cạnh tranh với Việt Nam như Campuchia đã xuất khẩu được xoài vào Hàn Quốc, hay Trung Quốc đã mở rộng diện tích trồng thanh long...

Có thể thấy, ngoài yếu tố chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đòi hỏi người nông dân phải sản xuất hàng hóa ở quy mô lớn để đáp ứng được những đơn hàng lớn của nhà nhập khẩu. Đây vẫn là bài toán khó với ngành hàng trái cây Việt Nam.

Trong thời gian tới, để tăng xuất khẩu trái cây sang các thị trường lớn Việt Nam cần phải mở rộng được vùng nguyên liệu bảo đảm chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm theo thông lệ quốc tế, cũng như yêu cầu cụ thể của từng quốc gia nhập khẩu thông qua việc cập nhật và thực hiện các yêu cầu về kiểm dịch thực vật, truy xuất nguồn gốc... Để làm được điều này cần xây dựng quy trình sản xuất theo chuỗi, gắn kết từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Doanh nghiệp và nông dân cần thực hiện nghiêm ngặt và hoàn thành tốt nhất từng khâu trong cả chuỗi giá trị, đẩy mạnh áp dụng khoa học - kỹ thuật hiện đại vào sản xuất, bảo quản, vận chuyển, nhằm tạo ra những sản phẩm đồng đều, ổn định về mẫu mã và chất lượng hướng đến sản xuất sạch, bền vững là mục tiêu để đưa trái cây Việt Nam vươn ra thế giới.

Nguồn: VITIC tổng hợp